عوارض جبران ناپذیر بی خوابی و کم خوابی
همه ما می‌دانیم که بدن ما نیاز به ویتامین‌های بسیار زیادی دارد. برخی از این ویتامین‌ها (مثل ویتامین سی) در بدن ذخیره نمی‌شوند و لازم است تا برای سالم ماندن، هر روز مقادیر مشخصی از این ویتامین را دریافت کنیم. خواب نیز دقیقا همچین عملکردی دارد. ما باید برای داشتن بدنی سالم هر روز به مقدار کافی خواب دریافت کنیم، خوابی باکیفیت و طول مناسب و البته در زمان مناسب. در این مقاله قصد داریم تا به عوارض کم خوابی و بی خوابی اشاره کنیم.
آنچه در ادامه خواهید خواند:
تعریف کم خوابی و بی خوابی
کم خوابیدن با نخوابیدن تفاوت دارد. با توجه به سن، جنسیت، بیماری‌های زمینه‌ای و شرایط کلی زندگی، ممکن است زنان و مردان با توجه به ویژگی‌های فیزیولوژیک بدن نیاز متفاوتی داشته باشند. (۵ تا ۹ ساعت خواب در شبانه روز). اگر فردی حداقل سه شب در هفته به مدت یک الی چند ماه نتواند خواب کافی و باکیفیتی را تجربه کند، دچار اختلال کم‌خوابی است.
اگر فرد در حفظ خواب و عدم کنترل در بازگشت به خواب با مشکل مواجه شود، این فرد اختلال بی‌خوابی دارد. این شرایط معمولاً با وقوع وضعیت روانی اندوه شدید یا استرس زیاد برای افراد ایجاد می‌شود. در صورتی که ریتم خواب شما تغییر کرده باشد و شما ساعات کمتری را در طول شبانه‌روز می‌خوابید و احساس خستگی می‌کنید، شما به کم‌خوابی دچار شده‌اید. همراه ما باشید تا در ادامه مقاله با عوارض کم خوابی و بی خوابی آشنا شوید.
علل کمبود خواب
قبل از اینکه با عوارض کم خوابی و بی خوابی و اثرات منفی اختلالات خواب بر روی مغز و بدن آشنا شوید، لازم است بدانید که با دلایل بی خوابی آشنا شوید.
- هیجان
- یائسگی
- اندوه فراوان
- افزایش سن فرد
- سابقه بیماری افسردگی
- تغییر ریتم زندگی (شیفت کاری)
- سفر با هواپیما (آب به آب شدن)
- تیروئید پرکار و بیش‌فعالی کنترل نشده
- بی‌حوصلگی و خواب زیاد در طول روز
- استرس و اضطراب کنترل نشده و زیاد
- بروز بیماری‌های گوارشی مختلف، رفلاکس، ورم معده و …
تمامی این دلایل می‌توانند باعث بروز کم‌خوابی و بی‌خوابی در افراد مختلف شوند. البته باید در صورت مشاهده علامت‌ها هرچه سریع‌تر برای درمان اختلالات خواب اقدام کنید تا این اختلال باعث بروز عوارض کم خوابی و بی‌خوابی در بدن شما نشود. 
اثرات و عوارض کم خوابی و بی خوابی
کمبود خواب یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سلامتی بدن و مغز در انسان است. اگر به هر دلیلی افراد در هر نقطه‌ای از جهان دچار کمبود خواب شوند، عوارض مشابهی را تجربه خواهند کرد. از مهم‌ترین عوارض کم خوابی و بی خوابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- پرفشاری خون
- کمبود حافظه
- کاهش تمرکز
- افزایش اشتها
- چاقی شکمی
- دیابت نوع دو
- ناراحتی‌های قلبی
عوارض کم خوابی در کودکان
اختلال خواب مختص بزرگسالان نیست و کودکان نیز با این اختلالات مواجه هستند. در زندگی امروزی، کودکان اغلب نمی‌توانند انرژی خود را در طول روز تخلیه کنند و بنابراین نمی‌توانند در ساعت و مکان مشخصی به خواب بروند.
توجه کنید که اختلال خواب در کودکان عوارض بسیار سنگین‌تری دارد. کاهش سطح ایمنی بدن، افت حافظه و عدم تمرکز کافی، از مهم‌ترین این عوارض‌ها هستند. نوع تغذیه نیز تا حد زیادی می‌تواند در کاهش و افزایش کیفیت خواب کودکان موثر باشد.
بهتر است برای کنترل اختلالات خواب کودک خود حتماً مصرف چربی‌ها، انرژی‌زاها و سایر محرک‌ها را محدود کنید. مصرف زیاد فست‌فود و تنقلاتی مثل شکلات نیز می‌تواند در بی‌خوابی کودکان موثر باشد.
عوارض بی خوابی بر مغز
بی‌خوابی و کم‌خوابی می‌تواند در بروز پیری زودرس پوست و عملکرد نادرست و کاهش راندمان کاری بسیاری از ارگان‌ها از جمله مغز موثر باشد. در حقیقت مغز پس از تجربه بی‌خوابی، توان ترمیم آسیب‌های وارد شده به سلول‌های مغزی را ندارد و ترجیح می‌دهد تا برای جبران این آسیب‌ها برخی از سیناپس‌های خود را کاملاً از بین ببرد.
طبق آخرین تحقیقات انجام شده، کم‌خوابی و بی‌خوابی در طولانی مدت بخش‌های جلویی، گیجگاهی و جداری مغز را درگیر می‌کند. این بخش‌ها نقش مهمی در قدرت یادگیری و تفکر دارند. در حقیقت شما با کم‌خوابیدن به روند شناختی مغز خود آسیب می‌رسانید و با گذشت زمان شما نمی‌توانید مشکلات را حل کنید، در مواقعی ضروری هوشیار باشید یا تمرکز و استدلال کافی برای یادگیری و فهم مطالب جدید را داشته باشید.
اگر خواب کافی نداشته باشید، مغز شما نمی‌تواند اطلاعات دریافت شده هر روز را پردازش و یا بایگانی کند، بنابراین حافظه شما نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
درمان بی خوابی و کم خوابی
توجه کنید که اختلالات خواب را نمی‌توان به صورت خود درمانی ریشه‌کن کرد. در ابتدا لازم است تا دلیل بی‌خوابی و کم‌خوابی خود را پیدا کنید. اگر مشکلات روحی مثل استرس و افسردگی باعث بروز اختلالات خواب شده‌اند، لازم است تا با کمک روانشناس مرحله به مرحله اختلالات خواب را درمان کنید.
در صورتی که این اختلال به خاطر بروز بیماری‌های جسمی متفاوتی مثل پرکاری تیروئید، اضافه وزن و یائسگی باشد، لازم است با تقویت سیستم ایمنی بدن و مصرف دارو این اختلالات را کنترل و علامت‌ها را مهار کنید.
مصرف مواد غذایی پروبیوتیک و غذاهایی که آنتی اکسیدان بسیار بالایی دارند (قهوه، انار، سیر سیاه و …) می‌تواند در سلامتی و کاهش اختلالات خواب شما موثر باشند. این خوراکی‌ها کمک می‌کند تا شما بتوانید در طول روز انرژی بیشتری صرف کنید تا در شب خواب راحت‌تری داشته باشید.
خوردن قهوه و بی خوابی
نوشیدن پی‌درپی فنجان‌های پر و بزرگ از قهوه می‌تواند در ایجاد اختلال در خواب تاثیرگذار باشد. بهتر است حتما در ساعات خاصی از روز قهوه بنوشید تا دچار بی‌خوابی نشوید. مردم در سراسر جهان، روز خود را با یک فنجان قهوه خوش طعم شروع می‌کنند، زیرا کافئین می‌تواند خواب را از سر ما بیرون کند و انرژی ما را تا انتهای روز افزایش دهد. با توجه به میزان حساسیت بدن‌تان به کافئین می‌توانید روزانه یک تا سه فنجان قهوه مصرف کنید.
بهتر است سه ساعت قبل از خواب هیچ نوشیدنی کافئین داری مصرف نکنید تا به عوارض کم خوابی و بی خوابی دچار نشوید. توجه کنید که قهوه سبز، قهوه گانودرما، ترک، اسپرسو و لاته، میزان متفاوتی کافئین دارند. شما می‌توانید قهوه‌های decaffeinated را مصرف کنید. قهوه‌ها با روش‌های متفاوتی تخمیر و فرآوری می‌شوند و بنابراین میزان کافئین متفاوتی دارند. با محدود کردن مصرف قهوه در ساعات پایانی روز، می‌توانید از عوارض بی خوابی و کم خوابی از نوشیدن قهوه جلوگیری کنید.
